Inox lưới & tấm đục lỗ: đặc tính, cách chọn và ứng dụng

Inox lưới và tấm inox đục lỗ là hai nhóm vật liệu then chốt trong hệ sinh thái sản phẩm inox (cùng với tấm, cuộn, ống, hộp, thanh). Nhờ khả năng chịu ăn mòn, độ bền cao và “diện thoáng” tối ưu, chúng được dùng từ lọc – sàng, che chắn an toàn đến kiến trúc thông gió – thẩm mỹ. Bài viết này cung cấp đặc tính kỹ thuật, tiêu chuẩn, cách tính, hướng dẫn chọn mác thép và các ứng dụng sáng tạo để bạn triển khai hiệu quả tại nhà xưởng và công trình.

Inox lưới là gì? Phân loại và thông số kỹ thuật

– Khái niệm: Kết cấu dạng mắt lưới tạo bởi sợi inox. Mục tiêu: kiểm soát lưu lượng, lọc – sàng hạt, thông gió, che chắn.
– Vật liệu phổ biến: 304 (đa dụng), 316/316L (môi trường chloride/biển/hóa chất nhẹ), 201 (kinh tế – nội thất khô), 430 (ferritic, từ tính, chống ăn mòn vừa).
– Chuẩn vật liệu sợi: ASTM A580/A580M (stainless wire), EN 10088.

Các dạng inox lưới

– Lưới dệt (woven wire cloth): Dệt sợi vuông góc. Kiểu dệt:
+ Plain weave (dệt trơn) – cân bằng, thông dụng.
+ Twill weave (dệt chéo) – cho sợi to hơn cùng mật độ, tải tốt hơn.
+ Dutch weave (dệt Hà Lan) – mật độ cao, lọc siêu mịn.
– Lưới hàn (welded wire mesh): Sợi giao nhau được hàn điểm, độ ổn định hình học cao, phù hợp che chắn, khung bảo vệ.
– Lưới giãn (expanded metal): Tấm inox cắt-và-kéo giãn tạo mắt lưới hình thoi; không mất vật liệu, cứng vững tốt, diện thoáng cao.

Thông số cần biết khi đặt lưới

– Aperture (kích thước ô lưới, a, mm) hoặc Mesh count (số mắt/inch).
– Đường kính sợi (d, mm).
– Kiểu dệt/hàn/giãn.
– Chiều rộng/chiều dài cuộn hoặc tấm (thường cuộn 30 m, rộng 1–1.5 m; tấm 1×2 m).
– Bề mặt: raw, ủ mềm, tẩy gỉ – thụ động hóa, điện đánh bóng (electropolish).
– Tiêu chuẩn – kiểm tra: ASTM E2016 hoặc ISO 9044 (yêu cầu và dung sai cho lưới dệt công nghiệp).

Tấm inox đục lỗ: khái niệm, kiểu lỗ và tham số thiết kế

– Khái niệm: Tấm inox được đột/đục lỗ theo hoa văn định sẵn để đạt diện thoáng, giảm khối lượng, tạo thẩm mỹ.
– Chuẩn tấm nền: ASTM A240/EN 10088 (304/316/201/430).
– Tham số chính:
+ Hình lỗ: tròn (phổ biến), vuông, dài (oval/slot), lục giác (tổ ong), trang trí.
+ Bố trí lỗ: vuông góc (square pitch) hoặc sole 60° (staggered/triangular pitch – diện thoáng cao hơn).
+ Đường kính lỗ (d) và bước lỗ (p) – tâm đến tâm.
+ Tỷ lệ diện thoáng (OA%).
+ Mép biên không đục (margin) để gia công – lắp đặt.
+ Bề dày tấm (t) và kích thước tấm (thường 1000×2000, 1219×2438 mm; nhận gia công theo bản vẽ).
– Tiêu chuẩn tham chiếu: ISO 7805 (kích cỡ danh nghĩa lỗ), DIN 24041/24042 (mẫu lỗ thông dụng), dung sai do nhà sản xuất công bố.

Chọn mác thép theo môi trường làm việc (điều kiện miền Bắc Việt Nam)

– 201: Nội thất khô, che chắn trong nhà, ít hơi ẩm/corrosive. Không khuyến nghị cho ngoài trời ẩm, khu vực có bụi công nghiệp chứa chloride.
– 304/304L: Lựa chọn mặc định cho ngoài trời Hà Nội – miền Bắc (ẩm, mưa axit nhẹ). Dùng tốt cho thực phẩm, đồ uống, cơ khí chung.
– 316/316L: Vùng ven biển, tiếp xúc chloride (hồ bơi, xưởng hóa chất nhẹ, thủy sản), không khí muối, phun sương biển; khả năng chống rỗ (pitting) tốt hơn 304.
– 430: Kinh tế, chịu ăn mòn vừa, từ tính; dùng trong nhà khô, các chi tiết che chắn không yêu cầu cao về ăn mòn.

Gợi ý: nếu có hơi muối/axit, chọn 316L; nếu chỉ mưa ẩm đô thị, 304L là đủ. Ưu tiên L-grade khi có hàn nhiều để giảm nguy cơ ăn mòn nhạy cảm (sensitization).

Chỉ tiêu cơ tính và bền ăn mòn

– Cơ tính tham khảo (tấm 304): giới hạn chảy ≈ 205 MPa, bền kéo ≈ 515 MPa; dây inox kéo nguội có bền kéo cao hơn đáng kể (700–1000 MPa tùy đường kính).
– Độ cứng vững: tấm đục lỗ sẽ giảm độ cứng theo OA%; lưới hàn và lưới giãn có độ ổn định hình học tốt hơn lưới dệt cùng diện thoáng.
– Bền ăn mòn: 316/316L vượt trội trong môi trường chloride; đánh bóng điện và thụ động hóa sau gia công giúp tối ưu hóa bề mặt.

Tính nhanh diện thoáng, lưu lượng và trọng lượng

Công thức diện thoáng (OA%)

– Tấm đục lỗ, lỗ tròn bố trí vuông góc:
OA% = [ (π × d² / 4) / p² ] × 100
– Tấm đục lỗ, lỗ tròn bố trí sole 60°:
OA% = [ (π × d²) / (2√3 × p²) ] × 100
– Lưới dệt ô vuông:
Gọi a = kích thước ô, p = a + d.
OA% = [ (a / p)² ] × 100

Gợi ý kỹ thuật:
– Thông gió, che mưa: OA% 30–45% cho lưu thông khí tốt và cứng vững vừa.
– Hấp thụ âm (kèm bông khoáng sau tấm): OA% 10–20% thường cho đường cong hấp thụ mượt và độ bền mặt cao.
– Lọc – sàng: OA% tùy cỡ hạt mục tiêu; dùng lưới dệt/dutch để đạt cấp lọc mịn.

Tính trọng lượng

– Tấm đục lỗ:
Khối lượng/m² ≈ ρ × t × (1 − OA), với ρ inox ≈ 8000 kg/m³; OA tính theo tỷ phần (0–1).
Ví dụ: t = 1.5 mm (0.0015 m), OA = 35% (0.35) ⇒ m ≈ 8000 × 0.0015 × 0.65 ≈ 7.8 kg/m².
– Lưới dệt (ô vuông):
Gọi N = số sợi trên mét theo một phương (N = 1/p), d = đường kính sợi (m).
Khối lượng/m² ≈ 2 × N × (π d² / 4) × ρ.
Ví dụ: a = 2.0 mm, d = 0.5 mm ⇒ p = 2.5 mm ⇒ N = 400 sợi/m ⇒ m ≈ 2 × 400 × (π × 0.0005² /4) × 8000 ≈ 5.0 kg/m² (xấp xỉ).

Lưu ý: Lưới hàn/giãn có công thức riêng; nhà cung cấp có bảng tra nhanh theo thông số tiêu chuẩn.

Gia công, lắp đặt và xử lý bề mặt

– Cắt: cắt laser/fiber cho tấm đục lỗ; kéo cắt cơ (shear) với dao sắc để hạn chế ba via; lưới dệt dùng kéo cắt + viền mép.
– Tạo hình: chấn gấp với R tối thiểu ≥ 1–1.5×t cho tấm đục lỗ (tùy OA%); lưới giãn uốn tốt theo đường cong.
– Hàn – ghép: TIG/MIG; bảo vệ bề mặt khỏi nhiễm sắt carbon (bụi mài). Sau hàn nên tẩy gỉ – thụ động hóa.
– Hoàn thiện: điện đánh bóng tăng chống bám bẩn, dùng tốt cho thực phẩm/kiến trúc; có thể sơn/bột nếu yêu cầu màu (xử lý bám dính bề mặt trước khi sơn).
– Lắp đặt:
+ Viền mép (hem) hoặc đóng khung để tăng cứng và an toàn tay.
+ Dùng kẹp/đai/đinh rive inox; tính khe co giãn nhiệt (~16–17 µm/m·°C).
+ Với tấm lớn làm mặt dựng: thêm sườn tăng cứng, gối đỡ 3–4 điểm/m²; tránh cộng hưởng rung bằng pad cao su.

Ứng dụng kỹ thuật truyền thống

– Lọc – sàng: lưới dệt/dutch cho bột, hạt; tấm đục lỗ chịu mài mòn tốt cho sàng rung, sàng đá.
– Bảo vệ an toàn máy: lưới hàn/tấm đục lỗ che chắn quạt, dây curoa, khoang truyền động (tuân thủ khoảng cách ngón tay).
– Thông gió – hút bụi: tấm đục lỗ cho nắp chụp, miệng gió, vỏ máy; chọn OA% theo lưu lượng và độ ồn.
– Hấp thụ âm: tấm đục lỗ + vật liệu tiêu âm phía sau cho ống gió, phòng máy, nhà xưởng.
– Sàn – bậc chống trượt: tấm đục lỗ dập gân/lỗ nổi; lưới giãn mắt nhỏ cho lối đi kỹ thuật.
– Thực phẩm – dược: lưới 304/316 cho khay sấy, rổ, lọc, dễ vệ sinh.

Ứng dụng sáng tạo trong kiến trúc và sản xuất

– Mặt dựng – lam chắn nắng: tấm đục lỗ sole 60°, lỗ tròn/hex tạo hiệu ứng ánh sáng, thông gió tự nhiên cho nhà xưởng – showroom.
– Vườn đứng – giàn leo: lưới hàn/lưới giãn làm giá đỡ cây xanh, giảm bức xạ nhiệt, cải thiện vi khí hậu công trình.
– Chiếu sáng – trang trí: bọc đèn/tường bằng tấm đục lỗ, phối finish hairline/điện đánh bóng tạo hiệu ứng thị giác.
– Biển hiệu – nhận diện: cắt laser tấm đục lỗ theo họa tiết thương hiệu, kết hợp nền LED.
– Đồ nội thất – kệ: lưới dệt độ cứng cao hoặc tấm đục lỗ dày cho kệ, vách ngăn, ghế – bàn phong cách công nghiệp.

So sánh nhanh: inox lưới vs tấm đục lỗ

– Độ bền – ổn định:
+ Lưới hàn/giãn: ổn định tốt, chịu va đập.
+ Lưới dệt: linh hoạt, dễ biến dạng nếu không đóng khung.
+ Tấm đục lỗ: cứng theo hướng tấm, phụ thuộc OA% và dập gân.
– Độ mịn lọc:
+ Lưới dệt/dutch cho cấp lọc rất mịn.
+ Tấm đục lỗ phù hợp cỡ lỗ ≥ 0.5–1.0 mm.
– Thẩm mỹ – tùy biến:
+ Tấm đục lỗ: đa dạng hoa văn, dễ kiểm soát bề mặt hoàn thiện.
+ Lưới giãn cho hiệu ứng 3D, đổ bóng tốt.

Checklist đặt hàng chuẩn kỹ thuật

– Với inox lưới:
+ Mác thép (304/316/201/430), loại (dệt/hàn/giãn), kiểu dệt.
+ a (mm) hoặc Mesh count, d (mm), khổ tấm/cuộn.
+ Hoàn thiện bề mặt, mép viền/khung.
+ Tiêu chuẩn và dung sai mong muốn (ASTM E2016/ISO 9044).
– Với tấm đục lỗ:
+ Mác, bề dày t (mm), kích thước tấm.
+ Kiểu lỗ, d (mm), p (mm), bố trí (vuông/sole 60°), OA%.
+ Mép biên, lề không đục, gân tăng cứng, bề mặt hoàn thiện.
+ Bản vẽ lắp đặt, yêu cầu phẳng, dung sai, số lượng.
– QC/Logistics:
+ Mẫu duyệt trước sản xuất (khi cần).
+ Chứng chỉ vật liệu (MTC), kiểm tra ba via, độ phẳng, kích thước lỗ.
+ Đóng gói chống xước/ẩm; ống hút ẩm cho lô hàng miền Bắc vào mùa nồm.

Lỗi thường gặp và cách tránh

– Chọn sai mác thép: 201 dùng ngoài trời ẩm gây han ố → chuyển 304/316, xử lý bề mặt sau gia công.
– OA% quá cao làm tấm oằn rung: thêm gân, tăng dày, giảm bước lỗ, thêm điểm liên kết.
– Ba via cạnh lỗ gây cắt tay/ăn mòn kẽ: yêu cầu vát mép – mài tinh và thụ động hóa.
– Nhiễm bẩn sắt carbon khi mài chung thiết bị: tách dụng cụ, làm sạch acid pickling.
– Định nghĩa thông số không đồng nhất (d, p, OA) → dùng bản vẽ/tiêu chuẩn và ký hiệu rõ ràng.

Chi phí và tối ưu hóa

– Yếu tố chi phí: mác thép (316 > 304 > 201/430), bề dày, tỷ lệ OA, kiểu lỗ đặc biệt, yêu cầu bề mặt, số lượng – kích thước phi tiêu chuẩn.
– Tối ưu:
+ Ưu tiên kích thước tấm tiêu chuẩn để giảm hao hụt.
+ Chọn sole 60° nếu cần OA cao mà vẫn giữ cứng vững.
+ Gộp mã hàng/đơn hàng để giảm chi phí khuôn đục, thiết lập máy.
+ Với kiến trúc: mô-đun hóa tấm, dùng khung kẹp thay vì hàn nhiều.

FAQ nhanh

– Nên chọn 304 hay 316 cho mặt dựng ở Hải Phòng/ven biển? 316/316L để chống rỗ chloride; trong nội đô xa biển, 304/304L đủ dùng.
– Lưới dệt có hàn được không? Có, nhưng cần kiểm soát biến dạng; thường đóng khung kẹp cơ khí hoặc hàn chấm nhẹ.
– OA% bao nhiêu cho nắp quạt hút? Thường 40–55% để giảm tổn thất áp; cân đối với an toàn cánh quạt.
– Có thể sơn tấm inox đục lỗ không? Có, nhưng cần xử lý bề mặt (nhám hóa/primer chuyên dụng); electropolish cho vẻ inox nguyên bản bền hơn trong môi trường ăn mòn.
– Lưới giãn và tấm đục lỗ, cái nào cứng hơn cùng OA%? Lưới giãn thường cứng vững tốt theo hai phương do sườn liên tục; tấm đục lỗ cần gân tăng cứng để tương đương.

Kết luận

Inox lưới và tấm inox đục lỗ là giải pháp tối ưu khi bạn cần vừa thông thoáng, vừa bền và đẹp. Hãy xác định đúng mục tiêu (lọc, thông gió, che chắn hay kiến trúc), chọn mác thép phù hợp môi trường (304 cho đa dụng, 316 cho chloride), định nghĩa đầy đủ thông số (a/d/mesh, d/p/OA, bề dày, hoàn thiện), và tính trước diện thoáng – trọng lượng để ra quyết định kỹ thuật – chi phí tối ưu. Với thiết kế và gia công đúng chuẩn, hai dòng vật liệu này mở ra không chỉ hiệu quả vận hành mà còn vô vàn ứng dụng sáng tạo cho công trình và nhà xưởng tại miền Bắc Việt Nam.