Inox trong nhà: Khi nào nên dùng Inox 201 để tiết kiệm chi phí?

Chọn đúng mác inox theo môi trường – mục đích – ngân sách quyết định 80% tuổi thọ công trình. Bài viết này đi thẳng vào câu hỏi: trong không gian trong nhà, khi nào bạn có thể dùng inox 201 để tối ưu chi phí mà vẫn an toàn? Khi nào buộc phải lên 304/316?

Inox 201 là gì và vì sao rẻ hơn?

– Thành phần điển hình (ASTM A240 – AISI 201): Cr 16–18%, Ni 3.5–5.5%, Mn 5.5–7.5%, C ≤0.15%, N ≤0.25%.
– So với 304 (Cr 18–20%, Ni 8–10.5%), 201 có niken thấp hơn, mangan cao hơn. Điều này giúp giá vật liệu thấp hơn 25–40% nhưng cũng làm giảm khả năng chống rỗ pitting trong môi trường có ion Cl- (muối, hơi nước biển, chất tẩy chứa clo).
– Cơ tính: độ chảy dẻo 201 thường cao hơn 304 (≈275 MPa vs 205 MPa), cứng bề mặt tốt, chịu trầy xước khá; nhưng 201 hóa bền nguội nhanh, uốn – dập cần lực lớn hơn và kiểm soát hồi xuân tốt hơn.
– Chống ăn mòn: 201 phù hợp môi trường khô, ít clo. Trong ẩm – clo – axit hữu cơ, 201 rủi ro rỗ và gỉ nâu sớm.

Phân loại nhanh môi trường “trong nhà” theo mức ăn mòn

Không phải “trong nhà” nào cũng hiền. Hãy phân loại theo mức phơi nhiễm clo/ẩm, tham chiếu tương đương ISO 9223:
– Mức thấp (C1–C2): phòng điều hòa, văn phòng, sảnh nội thất khô, showroom, trung tâm thương mại kín, nhà ở nội đô xa biển.
– Mức trung bình (C3): nhà xưởng nhẹ, kho ẩm, bãi đỗ xe kín nhưng ẩm, thang máy tầng trệt gần cửa mở ra ngoài, hành lang thông gió tự nhiên; vệ sinh định kỳ bằng hóa chất nhẹ.
– Mức cao (C4–C5, dù “trong nhà”): bếp công nghiệp, khu chế biến thực phẩm mặn/chua, phòng bể bơi trong nhà (hơi clo), nhà tắm – phòng xông, nhà máy có hơi hóa chất, công trình cách biển dưới ~5 km hoặc cửa mở thường xuyên ra không khí biển.

Kết luận sơ bộ:
– C1–C2: 201 thường đủ, nếu chọn độ dày – hoàn thiện đúng và bảo trì tối thiểu.
– C3: 201 có thể dùng có điều kiện. Cân nhắc 304 khi có clo/ẩm thường xuyên.
– C4–C5: Không dùng 201. Chuyển 304 (đa số) hoặc 316 (nước biển, clo cao).

Ứng dụng trong nhà phù hợp với Inox 201

Trang trí nội thất và kết cấu nhẹ

– Vách ốp, nẹp trang trí, trần – phào, biển bảng trong trung tâm thương mại, sảnh tòa nhà kín.
– Tay vịn – lan can trong nhà, xa nguồn ẩm/chem, không gần cửa mở ra ngoài; nên dùng ống dày ≥1.0 mm.
– Khung kệ, tủ nội thất khô, giá trưng bày, nắp che máy/thiết bị trong phòng điều hòa.
– Cabin thang máy bên trong tòa nhà kín: 201 được dùng rộng rãi với hoàn thiện HL/No.4/AFP; cửa tầng gần ngoài trời nên chuyển 304.

Điện – cơ bản trong môi trường khô

– Vỏ tủ điện trong phòng kỹ thuật có kiểm soát ẩm, hộp cáp, ốp che quạt – ống gió không tiếp xúc hóa chất.
– Ốp bảo vệ cột – góc tường, bậc chống trượt trong khu khô ráo.

Điều kiện sử dụng nên có

– Độ ẩm tương đối trung bình <75%, không có sương muối, ít bình xịt/thuốc tẩy có clo. - Bảo trì lau sạch bụi – muối mồ hôi định kỳ 2–4 tuần/lần bằng chất tẩy trung tính pH≈7, không chứa Cl-, không dùng Javen.

Trường hợp KHÔNG nên dùng Inox 201

– Bếp ăn công nghiệp, quầy chế biến, chậu – bàn tiếp xúc thực phẩm mặn/chua; khu HACCP: dùng 304 hoặc 316.
– Khu bể bơi, phòng tắm hơi, nhà vệ sinh công cộng sử dụng Javen; thiết bị phun sương khử khuẩn clo.
– Cửa – lan can – tay vịn gần cửa mở ra ngoài, đặc biệt công trình ven biển hoặc tầng trệt đón gió lùa.
– Nhà máy có hơi axit/bazo, phân bón, thuộc da, xi mạ, dệt nhuộm; trại thủy sản, kho muối.
– Hạng mục kết cấu chịu lực – an toàn cao trong môi trường ẩm (cầu thang thoát hiểm hở, sàn grating ẩm): dùng 304/316.
– Bất kỳ bề mặt tiếp xúc trực tiếp thực phẩm hoặc dược phẩm theo quy định vệ sinh: ưu tiên 304L/316L.

So sánh kỹ thuật nhanh: 201 vs 304 trong nhà

– Chống rỗ do clo: 304 vượt trội, đặc biệt ở mép hàn – khe kẽ. 201 dễ rỗ chân chim sau 6–24 tháng nếu có muối/hóa chất.
– Độ cứng – chống trầy: 201 nhỉnh hơn, phù hợp ốp trang trí chịu va quệt nhẹ.
– Gia công: 201 hóa bền nhanh, cần lực uốn lớn hơn, kiểm soát lò xo tốt; mài bóng cần đá – giấy nhám phù hợp để tránh cháy bề mặt.
– Hàn: dùng dây ER201/ER205 cho tương thích cơ tính; dùng ER308L khi cần tăng chống ăn mòn mối hàn. Nên chọn 201L (C thấp) để giảm nhạy cảm ăn mòn liên hạt khi hàn.

Lựa chọn sản phẩm 201 cho thi công trong nhà

Độ dày – kết cấu

– Tấm ốp – nẹp: 0.6–0.8 mm cho ốp nội thất phẳng; 1.0–1.2 mm cho khu vực có va chạm nhẹ.
– Ống tay vịn – lan can trong nhà: dày tối thiểu 1.0 mm (phi 25–51). Với khu vực đông người, ưu tiên 1.2–1.5 mm.
– Khung kệ tải nhẹ: hộp 201 dày 1.0–1.2 mm.

Hoàn thiện bề mặt

– 2B + film bảo vệ để gia công; hoàn thiện cuối No.4/HL hạn chế trầy, dễ bảo trì.
– Gương No.8 đẹp nhưng lộ vân tay; cân nhắc phủ chống vân tay (AFP).
– Có thể sơn/bọc phim trang trí để tăng chống ăn mòn khe kẽ.

Gia công – hàn – xử lý sau hàn

– Hàn TIG/MIG với dây phù hợp; tránh quá nhiệt gây ố vàng – mất thụ động.
– Tẩy mối hàn bằng kem pickling đạt chuẩn, rửa – trung hòa kỹ, sau đó passivation.
– Mài tinh hạt #240–#400 cho No.4/HL; chạy nhám theo một chiều, tránh xoáy.

Phụ kiện và lắp đặt

– Tránh ăn mòn kẽ hở: bắn vít kín, dùng gioăng EPDM, mép ốp hở nên bịt đầu.
– Tránh tiếp xúc trực tiếp với thép carbon ẩm (ăn mòn điện hóa); nếu bắt buộc, dùng đệm cách điện.
– Bóc film bảo vệ trong 30 ngày sau lắp đặt để tránh “in film” và ố bề mặt.

Bài toán chi phí: tiết kiệm bao nhiêu là hợp lý?

– Chênh vật liệu thô: 201 thường rẻ hơn 25–40% so với 304 tại thị trường Việt Nam (dao động theo thời điểm).
– Ví dụ phương pháp tính cho tay vịn trong nhà: ống phi 38 x 1.0 mm nặng xấp xỉ 0.91 kg/m. Hạng mục 100 m ≈ 91 kg.
– Tiết kiệm 25–35% chi phí vật liệu so với 304, tương đương giảm đáng kể tổng chi phí cung cấp – lắp đặt.
– Khi C3 trở lên (ẩm/hoá chất nhẹ), chi phí bảo trì 3–6 tháng/lần có thể bào mòn lợi ích tiết kiệm. Nếu yêu cầu tuổi thọ >10–15 năm mà bảo trì tối thiểu, 304 thường kinh tế hơn xét vòng đời.

Bảo trì để kéo dài tuổi thọ Inox 201 trong nhà

– Vệ sinh định kỳ 2–4 tuần/lần bằng khăn mềm + dung dịch trung tính pH 6–8; tráng nước sạch, lau khô.
– Tuyệt đối tránh thuốc tẩy chứa clo (Javen), axit mạnh; nếu vô tình dính, rửa ngay.
– Kiểm tra mối hàn, khe kẽ 6 tháng/lần; phát hiện rỗ nhỏ xử lý sớm bằng mài tinh – passivation.
– Trong môi trường C1–C2, 201 có thể bền 10–15 năm; C3 cần bảo trì tốt để đạt tuổi thọ tương tự. Không bảo trì, rỗ có thể xuất hiện chỉ sau 1–2 mùa nồm.

Nhận biết và kiểm soát chất lượng 201

– Tài liệu chuẩn: chứng chỉ mill test (MTC) theo ASTM A240 cho tấm/cuộn, ASTM A554 cho ống trang trí.
– Kiểm tra nhanh tại xưởng: dùng máy quang phổ cầm tay (XRF) xác định Ni, Cr; ưu tiên 201L khi hàn nhiều.
– Thử nam châm không đủ kết luận (201 và 304 đều có thể hơi hút sau gia công).
– Chọn nhà cung cấp uy tín, đồng bộ mẻ hàng để tránh khác biệt màu – vân giữa lô.

Quy tắc 60 giây: quyết định có dùng 201 hay không

– Có hơi muối/ clo/ axit nhìn thấy hoặc ngửi thấy thường xuyên? Nếu có, không dùng 201.
– Khu vực khô, kín, điều hòa, vệ sinh bằng chất tẩy trung tính? 201 dùng tốt.
– Bề mặt tiếp xúc trực tiếp thực phẩm/tiêu chuẩn vệ sinh nghiêm? Chọn 304/316.
– Cần tuổi thọ thẩm mỹ >10 năm với bảo trì tối thiểu? Ưu tiên 304.
– Nếu vẫn phân vân, lấy mẫu 201 và 304 đặt thử tại hiện trường 2–4 tuần, sau đó đánh giá vết ố/rỗ trước khi quyết định.

Kết luận

Inox 201 có thể là lựa chọn tối ưu chi phí cho hầu hết hạng mục trong nhà mức ăn mòn thấp: không gian khô, kín, xa nguồn clo và ẩm, với độ dày – hoàn thiện – bảo trì đúng cách. Khi môi trường “trong nhà” nhưng giàu ẩm và hóa chất (bếp, bể bơi, vệ sinh, gần biển), 201 sẽ xuống cấp nhanh và tổng chi phí vòng đời cao hơn; lúc này 304/316 là lựa chọn an toàn. Tóm lại: dùng 201 khi không gian khô sạch, tải trọng vừa, không yêu cầu vệ sinh thực phẩm và có kế hoạch bảo trì định kỳ; còn lại, hãy đầu tư lên 304/316 để đảm bảo tuổi thọ và hình ảnh công trình.